Nasze stowarzyszenie otrzymało w tym roku dofinansowanie w konkursie Wspólnie dla dziedzictwa Narodowego Instytutut Dziedzictwa na projekt Kultura menorą rozświetlana. Działania przy III edycji Festiwalu Kultury Żydowskiej w Grodzisku Mazowieckim. Festiwal odbył się w dniach 19-25 sierpnia, ale projekt zawiera również działania poboczne trwające jeszcze we wrześniu i w październiku.
Głównym celem projektu jest edukacja i aktywizacja społeczności lokalnej w związku z historycznie istniejącymi miejscami, wydarzeniami, postaciami żydowskimi na terenie Gminy Grodzisk Mazowiecki, powiatu grodziskiego i okolicznych miejscowości.
Od 2020 roku staramy się przywracać pamięć miasta i ludzi z największej mniejszości Grodziska, która stanowiła tak naprawdę większość obywateli gminy. Jeszcze na początku XX wieku Żydzi stanowili 89% wszystkich mieszkańców Grodziska. Edukujemy lokalne społeczeństwo w kategoriach historycznych w ujęciu lokalnym (przybliżamy postaci, miejsca i wydarzenia ważne dla kształtowania się obrazu miasta przez wiele lat), kulturowym (nauczanie tradycji, wierzeń, legend) oraz społecznym (zwiększanie empatii w stosunku do mniejszości występującch na danym terytorium na przykładzie lokalnych Żydów z Ziemi Grodziskiej).
Dziś Polskę zamieszkują dziesiątki narodowości, od lutego liczba obywateli i obywatelek Ukrainy powiększyła się znacząco. Te osoby mogą na przestrzeni następnych lat stworzyć własną diasporę na podobieństwo tej żydowskiej z przełomu XIX i XX w. Nauczanie o mniejszościach może wpłynąć na stosunek mieszkańców mniejszych miejscowości do zagranicznych, zamieszkujących dane terytorium obywateli.
Kształtowanie pamięci historycznej, przywracanie jej blasku i nawiązywanie do architektury, nadal znajdującej się w mieście (choć często o nieznanym pochodzeniu) stanowi istotę scalającą społeczeństwo lokalne. Pamięć lokalna w świecie samorządowym, gminnym, w społeczeństwie obywatelskim, odgrywa ogromną rolę – kształtuje lokalny patriotyzm będący podstawą do patriotyzmu sensu largo. Proponowane działania w ramach zadania mogą aktywizować społeczeństwo Grodziska Mazowieckiego w kwestiach przestrzeni lokalnej, tradycji, architektury i wiedzy historycznej. Mogą zwiększać wrażliwość na „innych” zamieszkujących to terytorium, pomagajac im w asymilacji.
Celem jest przywracanie pamieci miasta, wspomnień i zdarzeń tworzących tkankę społeczno-socjologiczną, odsłonę organicyzmu, miasta jako żywego organizmu kształtowanego przez losy osób, a także związanych z nimi miejsc. Dziedzictwem lokalnej społeczności są także postaci, które miasta budowały, współtworzyły i wpływały na kształtowanie tkanki społecznej. W Grodzisku żyło wiele rodzin żydowskich, w tym rodziny Gerechtów, Frejdlichów, które tworzyły historię tego miasta. Rodzina Gerechtów miała cegielnie pod Grodziskiem, willę w ścisłym centrum (dzielnica Letniaki), Frejdlichowie zamieszkiwali Willę Niespodziankę, Maurycy Frejdlich był felczerem, lokalnym radnym odznaczonym krzyżem prezydenckim, dziadkiem światowej sławy artystki Ewy Partum.
Informując mieszkańców o wspólnych korzeniach oraz ważnych dla losów miasta budynkach, budujemy wspólną, ogólnospołeczną tożsamość.
Co zrobiliśmy?
Wydaliśmy folder Macewy z Grodziska dostępny w trzech wersjach językowych: polskiej, angielskiej i ukraińskiej. W folderze opisaliśmy, we współpracy z nasząekspertką Magdaleną Budą, symbolikę macew, żydowskich nagrobków na lokalnym cmentarzu.
Pobierzcie e-wersję folderu. Fizyczne Macewy z Grodziska dostępne są m.in. w Bibliotece Publicznej, w łódzkiej Galerii W Y oraz po kontakcie mejlowym.
Wydaliśmy Mój dziennik Broni Gerecht, grodziskiej Żydówki, która w latch 1915-1917 prowadziła osobisty dziennik. Mój dziennik to zapis młodzieńczych myśli i uczuć Broni. Publikacja towarzyszy instalacji zewnętrznej Labirynt Bronki, którą odsłoniliśmy i udostępniliśmy podczas III Festiwalu Kultury Żydowskiej w Grodzisku Mazowieckim. Miejsce lokalizacji: ul. Harcerska 8.
Przetłumaczyliśmy i wydaliśmy po polsku i angielsku oraz w oryginale Nasze miasteczko Grodzisk.
Podstała seria wideo Gotowanie online (zobaczcie).
Opracowaliśmy podcasty poświęcone judaizmowi
Przedstawiliśmy żydowskie historie Brwinowa w serii wideo Żydowski ślad Brwinowa
Powstały specjalne worki, które rozdawaliśmy podczas festiwalu.
Stworzyliśmy słuchowisko autorstwa Joanny Szumacher inspirowane książką Malki Szapiro, Córka Rabina
Zrealizowaliśmy wideo Oral Story z Ewą Partum poświęcony historii jej rodziny – Frejdlichom.
Zadanie „Kultura menorą rozświetlana. Działania przy III edycji Festiwalu Kultury Żydowskiej w Grodzisku Mazowieckim” dofinansowano w ramach programu Narodowego Instytutu Dziedzictwa – Wspólnie dla dziedzictwa.
